Tutorial Choropletenkaart

1. Introductie

In deze tutorial gaan we een choropletenkaart maken. Een choropletenkaart is een kaart die kleurintensiteit gebruikt om statistieken van een geografisch kenmerk binnen polygonen weer te geven, zoals bevolkingsdichtheid of inkomen per hoofd van de bevolking.

Voor deze oefening gaan we de grootte van huishoudens berekenen voor gemeenten in Nederland. We gebruiken hiervoor Open Data van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), beschikbaar gesteld in QGIS via de PDOK Services plugin. PDOK is een platform voor het verspreiden van geodata van de Nederlandse overheid.

2. Voorbereiden van de laag met gemeenten voor

We beginnen met het laden van de data.

1. Open QGIS Desktop met een leeg project.

2. Installeer de PDOK Services plugin via de Plugins Manager: ga in het menu naar Plugins | Manage and Install Plugins om de plugins manager te vinden. Zoek daar naar PDOK en installeer de plugin. Sluit het dialoogvenster na installatie.

3. Klik op het PDOK Services  icoontje in de toolbar.

Zoals je ziet geeft de PDOK Services plugin toegang tot duizenden open datalagen voor Nederland. Ze zijn beschikbaar via verschillende OGC-services (WMS, WFS). Denk hierbij aan digitale hoogtemodellen met hoge resolutie (AHN) en bijvoorbeeld luchtfoto's. Hier moeten we zoeken naar de WFS-laag met recente statistieken voor gemeenten. WFS, omdat we de vectorgegevens nodig hebben. Onthoud dat WMS alleen een gerenderd beeld geeft en niet de data.

4. Typ in het veld bij Zoeken :

gemeenten wfs

In het vak onderaan worden de metadata gepresenteerd. Het laat zien dat de laag de statistieken 2021 van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bevat.

5. Klik bij Laag toevoegen op Standaard om de laag aan het Layers panel toe te voegen. Klik op Close om het dialoogvenster te sluiten.

QGIS zal nu de laag met een random kleur weergeven in de map canvas.

Deze laag bevat de polygonen van gemeenten met en zonder waterlichamen. Voor de visualisatie hebben we alleen de grenzen nodig zonder de waterlichamen.

De laag is groot, dus het is beter om de attributentabel nu niet te openen om de velden te controleren. In plaats daarvan gebruiken we de laageigenschappen.

6.Klik In het Layers panel met de rechter muisknop op de gemeenten laag en kies Properties... in het contextmenu.

In de Fields sectie van de Information tab kan je de velden in de attribuuttabel zien.

Er is een veld voor water. We kunnen dat gebruiken om de polygonen te selecteren die de waterlichamen niet omvatten. We berekenen later het aantal personen per huishouden. Dan gebruiken we het veld aantalInwoners en het veld aantalHuishoudens.

7. Klik op Cancel om het dialoogvenster te sluiten.

8. Klik op de zwarte pijl naast het icoontje in de Attributes toolbar en kies Select Features by Expression in het drop-down menu. We gebruiken dit in plaats van het openen van de grote attribuuttabel van deze laag.

9.Vouw in het dialoogvenster Select by Expression in het middelste paneel Fields and Values uit en klik op water. Klik in het rechterpaneel op All Unique en wacht op het resultaat.

Het veld water in de attributentabel bevat de waarden B, JA en NEE. Het is duidelijk dat we de polygonen met NEE moeten selecteren.

10. Dubbelklik op water om het toe te voegen aan Expression. Klik vervolgens op het is gelijk teken en dubbelklik op NEE om het toe te voegen aan Expression.

De expression moet er nu zo uit zien:

"water" = 'NEE'

Merk op dat de dubbele aanhalingstekens voor veldnamen en de enkele aanhalingstekens voor strings zijn.

11. Klik nu op Select Features om de polygonen zonder water te selecteren.

12. Klik op Close om het dialoogvenster te sluiten.

De geselecteerde gemeenten zijn nu geel gemarkeerd in het kaartvenster.

Nu kunnen we de geselecteerde polygonen van de WFS-laag exporteren naar een GeoPackage, zodat we deze gemakkelijk kunnen gebruiken in verdere berekeningen.

13. In de Layers panel klik met de rechter muisknop op de gemeenten laag en selecteer Export | Save Selected Features As... in het contextmenu.

14. Sla de laag op in een GeoPackage met de naam gemeenten.gpkg in de folder op je harde schijf die gebruikt om data voor deze oefening op te slaan. Geef de laag de naam gemeenten zonder water.

15. Klik op OK om de laag te exporteren en te laden in het kaartvenster.

16. Verwijder de gemeenten laag uit het Layers panel (klik met de rechtermuisknop op de laag en kies Remove Layer... uit het contextmenu. Klik op OK om het te bevestigen).

Nu is onze laag klaar voor berekeningen. Vergeet niet om geregeld je projecten op te slaan. Je kunt het project opslaan in de GeoPackage om alles bij elkaar te houden.

17. Ga in het menu naar Project | Save To | GeoPackage...

18. Klik bij Connection op het icoontje en selecteer de eerder gemaakte gemeenten.gpkg GeoPackage.

19. Typ bij Project de naam van het project, bijvoorbeeld huishoudens. Klik OK om het project op te slaan.

In de volgende sectie gaan we het aantal bewoners per huishouden berekenen voor iedere gemeente.

3. Bereken bewoners per huishouden

De volgende stap is om het aantal bewoners per huishouden te berekenen. Dit resulteert in een genormaliseerde waarde voor de choropletenkaart, zodat we gemeenten gemakkelijk kunnen vergelijken na styling met een kleurenpalet in de volgende sectie.

De dataset is nog steeds erg groot, dus we gaan de berekening doen zonder de attribuuttabel te openen.

1. Klik in de Attributes toolbar op het Field Calculator icoontje.

2. Vink in het Field Calculator dialoogvenster Create a new field aan en typ BewonersPerHuishouden voor Output field name. Verander de Output field type naar Decimal number (real).

3. Maak de volgende expressie (dubbelklik op de veldnamen in het middenpaneel onder Fields and values om ze toe te voegen aan de expressie):

 "aantalInwoners"  /  "aantalHuishoudens" 

Met deze expressie delen we voor iedere gemeente het aantal inwoners door het aantal huishoudens.

4. Klik op OK om de berekening uit te voeren en het nieuwe veld aan de attribuuttabel toe te voegen.

5. Klik op het icoontje om de edit modus te verlaten (de Field Calculator had hem automatisch voor je aangezet) en sla de veranderingen op door op Save te klikken in de popup.

In de volgende sectie gaan we de choropletenkaart voorzien van een kleurenpalet.

4. Kleuren palet toekennen aan choropletenkaart

Nu de data zijn berekend, kunnen we werken aan de visualisatie.

1. Klik op om het Layer Styling paneel te openen.

2. Verander de Single Symbol renderer naar de Graduated renderer.

De Graduated renderer wordt gebruikt om kleurenpaletten toe te kennen aan choropletenkaarten.

3. Kies BewonersPerHuishouden als het Value veld dat je wilt gebruiken voor het toekennen van de stijl.

4. Klik op Classify om de eerste resultaten te zien.

Niet slecht voor een eerste visualisatie, maar er valt nog een en ander te verbeteren.

5. Klik op de pijl bij Color ramp en kies All Color Ramps |  Purples uit het drop-down menu.

Je kunt ook een ander palet kiezen. Het belangrijkst is dat het kleurenpalet geen bias veroorzaakt in de interpretatie. Blauw wordt geassocieerd met water, rood met gevaar. Hier heb ik paars gekozen, omdat het een beetje neutraler is.

6. Verhoog het aantal klassen naar 7.

7. Wijzig de Mode naar Natural Breaks (Jenks).

Met deze instellingen kun je spelen om een ​​mooi resultaat te krijgen. Met deze instellingen is er een mooi contrast tussen de gemeenten met een hoog aantal personen per huishouden en de overige. Lees deze blog van Lisa Charlotte Muth van Datawrapper voor een beter begrip van de kleurenschaal die je bij je gegevens kunt gebruiken.

8. Wijzig de Precision naar 2, zodat we slechts 2 decimalen in de legenda hebben.

9. Kijk ook naar de Histogram tab, klik op Load Values om de verdeling te zien. Dit kan je ook helpen bij het bepalen van de klassengrenzen.

10. Ga naar de Labels  tab.

11. Wijzig van No Labels naar Single Labels.

12. Kies gemeentenaam voor het Value veld. Dit veld bevat de namen van de gemeenten.

De kaart ziet er nu heel druk uit. Laten we de instellingen aanpassen zodat we alleen de grote gemeenten zien.

13. Ga naar de Rendering tab.

14. Klik op het Data defined override  icoontje naast Show label.

15. Kies Edit... uit het drop-down menu.

16. Maak de volgende expressie in het Expression String Builder dialoog venster:

"aantalInwoners" > 100000

Hierdoor worden de gemeenten met meer dan 100.000 inwoners gefilterd en worden alleen die labels getoond.

17. Klik op OK om toe te passen.

Nu moeten we nog de leesbaarheid van de labels verbeteren.

18. Ga naar de Buffer tab en vink Draw text buffer aan. Verander Size naar 0.5 mm.

In de volgende sectie gaan we de kaart opmaken in de Print Layout.

5. Kaart opmaken in de Print Layout

We kunnen de kaart verder opmaken als eindproduct (afdrukken of voor een presentatie) in de Print Layout.

1. Kies in het menu Project | New Print Layout....

2. Typ een naam voor de nieuwe Print Layout, bijvoorbeeld huishoudens en klik OK om de nieuwe Print Layout te openen.

Je kan meerdere print layouts maken. Print layouts worden opgeslagen in je project.

Je ziet nu een leeg vel waar de kaart kunnen opmaken.

We gaan de oriëntatie van het vel eerst veranderen. Nederland past beter op een portrait layout dan een landscape layout.

3. Klik met de rechter muisknop op het vel en kies Page Properties... in het contextmenu.

4. Verander Orientation naar Portrait. Klik op het  icoontje om het vel volledig te zien.

Je kan hier ook de pagina grootte veranderen. Hier laten we het op A4 staan.

Nu kunnen we de kaart toevoegen.

5. Klik op het Add map   icoontje en maak een rechthoek die het volledige vel omvat.

Om de ruimte op het vel beter te benutten kunnen we de kaart groter maken binnen het kaart frame.

6. Klik op de Move item content tool . Met deze tool kan je je muis gebruiken om de kaart te verplaatsen in het kaart frame. Met de scroll knop van de muis kan je in- en uitzoomen. Met Control-Scroll kan je kleinere stapjes maken. Gebruik de tool om de kaart zo groot mogelijk in het kaart frame te passen.

Nu gaan we een titel toevoegen.

7. Klik op de Add Label tool en trek een rechthoek die de volledige bovenkant van het vel omvat.

Ieder object heeft z'n eigen Item Properties in het paneel rechtsonder.

In dit geval kan je de tekst Lorem Ipsum vervangen door de titel van de kaart.

8.  Typ Grootte van huishoudens in 2021

Nu gaan we stijl van de tekst verder aanpassen.

9. Klik in de Item properties op Font en kies Calibri Bold 36.

10. Verander de uitlijning door het instellen van Horizontal alignment Center en Vertical alignment  Middle.

Laten we de legenda toevoegen.

11. Klik op de Add Legend tool en maak een rechthoek  in de Noordzee op de plaats waar je de legenda wilt plaatsen.

12. Vink in de Item properties Auto update uit, zodat we de legenda kunnen aanpassen.

13. Typ in de Item properties de volgende titel: Bewoners per huishouden.

14. Klik op gemeenten --- gemeenten zonder water onder Legend Items. Dit willen we niet laten zien, dus typen we een spatie.

15. Scroll in de Item properties naar Fonts and Text Formatting. Kies voor Title font Calibri 12 en voor Item font Calibri 10.

16. Onder Symbol kan je de legendablokjes vierkant maken. Kies 4 bij 4 mm.

17. Zorg dat alle getallen in de legenda 2 decimalen hebben. De getallen (2,5 naar 2,50) kan je aanpassen door erop te klikken. Op deze manier kan je ook de punten van de decimalen vervangen door komma's. Dit hangt af van je taalinstellingen.

18. We gaan nu de bronnen toevoegen. Gebruik de Add Label tool weer in trek een rechthoek linksonderin de kaart. Typ in de Item properties:

19. Je kan het font aanpassen naar Calibri 10 Italic.

Nu gaan we een schaalstok toevoegen.

20. Klik op de Add Scale Bar tool en trek een rechthoek rechtsonderin de kaart.

21. Verander in de Item Properties de Style naar Line Ticks Up. Pas het font en de afmetingen aan naar wens.

Als laatste gaan we nog een noordpijl toevoegen.

22. Klik op de Add North Arrow tool en sleep een rechthoek boven de schaalstok. Maak de noordpijl niet te groot.

23. In de Item Properties kan je evt. een andere pijl kiezen. Klik onder SVG browser op arrows en kies een leuke voor deze kaart.

Nu is de kaart gereed om te exporteren naar PDF of een afbeeldingsformaat.

24. Klik op het icoontje om de kaart te exporteren naar PDF. Klik op het  icoontje om de kaart te exporteren naar een afbeelding, bijvoorbeeld PNG formaat.

Dit zou het eindresultaat moeten zijn:

6. Conclusie

In deze tutorial heb je geleerd om een choropletenkaart te maken.

Bekijk deze video voor de stappen.